Đăng Nhập

“Tự ti”, “tự phụ”, “tự trọng” là những nét tính cách và trạng thái tâm
lí thường có ở con người. Giữa chúng có những nét giống nhau và khác
nhau nhưng đều tác động và ảnh hưởng trực tiếp đến tính cách và sự thành
công hay thất bại trong cuộc đời của mỗi con người. Tính “tự ti”, “tự
phụ” và “tự trọng” được thể hiện như thế nào trong cuộc sống ?.

Thế nào là tính “tự ti” ?.

“Tự ti” là tự đánh giá mình thấp nên thiếu tự tin vào năng lực của bản
thân. Vì thế mà ngại suy nghĩ, nói năng, hành động, ngại giao tiếp với
mọi người.

Những ai mắc tính “tự ti” thường cho rằng mình yếu kém, bất tài, chẳng
có gì nổi bật so với người khác. Nói theo kiểu dân gian là : “Ăn không
nên đọi, nói chẳng nên lời”, làm gì hỏng nấy. Từ nhận thức sai lệch về
mình, họ sẽ trở nên thụ động, thiếu hẳn sự linh hoạt, sáng tạo trong mọi
công việc vì sợ thất bại, sợ trách nhiệm.

Tính “tự ti” cản trở rất lớn đến sự phấn đấu vươn lên của mỗi cá nhân,
bởi nó tạo ra sức ỳ và thói xấu ỷ lại cùng tâm lí thất bại. Mà đã sẵn
tâm lí thất bại thì không bao giờ có thể thành công. Tâm lí “tự ti” đi
ngược lại tâm lí chung của số đông là ai cũng muốn khẳng định mình, muốn
thành đạt trong cuộc sống. Do đó, “tự ti” là trạng thái tâm lí tiêu
cực, chúng ta không nên có.

Từ ngày xưa, dân gian đã có những câu ca dao nói về tính “tự ti”, ví dụ :

Cây khô xuống nước cũng khô,
Phận nghèo đi đến nơi mô cũng nghèo.

Hoặc :

Con vua thì lại làm vua,
Con sãi ở chùa thì quét lá đa.

Nếu mang nặng tâm lí ấy, con người sẽ tê liệt ý thức phản kháng, đấu
tranh, chấp nhận những ngang trái, bất công trong xã hội, chấp nhận thân
phận thấp hèn con sâu cái kiến, bị rẻ rúng, khinh bỉ, bị áp bức, bóc
lột. Nguyên nhân sâu xa của tính “tự ti” phần lớn là do thiếu tự chủ, tự
lập và thiếu nghị lực cùng quyết tâm phấn đấu. Nói như nhà giáo Nguyễn
Bá Học đầu thế kỉ XX thì đây chính là tâm lí “ngại núi e sông”.

Thế nào là tính “tự phụ” ?.

“Tự phụ” là tự đánh giá mình quá cao và tỏ ra coi thường người khác. Nó
đồng nghĩa với kiêu căng, tự mãn. Một người có năng khiếu hoặc tài giỏi ở
một lĩnh vực nào đó và đã được xã hội công nhận, ví dụ như nhà văn, nhà
toán học, nhà vật lý học, hay một ca sĩ, một diễn viên điện ảnh nổi
tiếng chẳng hạn… không có nghĩa đó là người toàn tài, có quyền đứng trên
tất cả. Thuở vừa nổi tiếng trên thi đàn “Thơ mới”, Xuân Diệu đã viết :
“Ta là Một, là Riêng, là Thứ Nhất, Không có chi bè bạn nổi cùng ta”
(“Hy-mã-lạp-sơn”). Để rồi sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, thi sĩ tự
phê phán đó là nhận thức ấu trĩ, nông nổi của tuổi trẻ. Quả đúng như vậy
!. Tuổi trẻ thường hăng hái và xốc nổi, hay ngộ nhận về mình. Có chút
tài năng nào đó đã vội cho mình là “trung tâm vũ trụ”, mọi người phải
tung hô, nể phục, phải ca ngợi, còn mình thì có “đặc quyền” đòi hỏi thỏa
mãn tất cả những gì mình muốn. Một số ca sĩ và diễn viên điện ảnh hiện
nay đã mắc bệnh “ngôi sao”, khiến nhiều người bực bội và ngao ngán.
Trong một lớp học, học sinh nào kiêu căng, “tự phụ” thường cô độc, ít
bạn bè. Mà như thế thì sự khiếm khuyết về tình cảm, về đời sống tinh
thân là điều khó tránh khỏi.

“Tự phụ” là thói xấu có hại. Nó làm cho người ta ảo tưởng về mình. Tài
năng chỉ chút đỉnh nhưng lại tưởng mình là thiên tài, để rồi nảy sinh
thói huênh hoang, khoác lác, hợm hĩnh đến mức lố bịch, đáng ghét. Kẻ tự
phụ ngồi đâu cũng thích nói về mình, khoe khoang cái mình có, thâm chí
bịa đặt, thổi phồng cả những cái mình không hề có để thỏa mãn tính thích
hơn người. Vì không nhận thức đúng đắn về bản thân nên kẻ mắc bệnh “tự
phụ” khó có thể thành công lâu dài và ít nhận được sự ủng hộ của số
động.

Thế nào là “tự trọng” ?. “Tự trọng” là coi trọng và giữ gìn phẩm cách,
danh dự của mình. Đây là một nét tính cách được coi là nền tảng để làm
nên phẩm giá cao quý của một con người chân chính. Từ ngàn xưa, tổ tiên
chúng ta đã đặt danh dự lên hàng đầu : “Đói cho sách, rách cho thơm”;
“Tốt danh hơn lành áo”; “Cọp chết để da, người ta chết để tiếng”… “Tiếng” ở đây chính là những nhận xét, đánh giá tốt đẹp của
cộng đồng xã hội về một cá nhân nào đấy và điều đó sẽ được lưu truyền
mãi mãi.

Người có tính “tự trọng” luôn nhận thức đúng đắn về bản thân và về những
người xung quanh. Biết phân biệt đúng, sai, phải, trái; cái gì nên làm
và cái gì không nên làm. Dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, dù khó khăn
thiếu thốn đến đâu, người có tính “tự trọng” vẫn luôn giữ nếp sống trong
sạch, thanh cao, không vì chút quyền lợi vật chất mà bán rẻ lương tâm,
danh dự. Những bậc chính nhân quân tử nổi tiếng trong lịch sử như Tô
Hiến Thành, Trần Quốc Tuấn, Nguyễn Trãi, Nguyễn Thiếp, Lê Hữu Trác, Cao
Bá Quát… và đặc biệt là Chủ tịch Hồ Chí Minh là gương sáng của lòng “tự
trọng”, xứng đáng cho muôn đời con cháu noi theo.

Tính “tự trọng” được thể hiện qua suy nghĩ, lời nói và từng công việc
trong cuộc sống hằng ngày. Ví dụ như một học sinh không thuộc bài nhưng
dứt khoát không quay cóp của bạn bên cạnh, không giở sách để chép, đó là
“tự trọng”. Có lỗi, biết nhận và biết sửa lỗi, đó là “tự trọng”. Việc
gì làm được thì cố gắng làm, không phiền lụy đến người khác, đó là “tự
trọng”… Điều đáng lưu ý là bản thân phải tôn trọng mình trước, không làm
điều gì tổn hại đến thanh danh, không bị khuất phục trước cường quyền,
bạo lực; không bị mua chuộc bởi tiền tài, danh vọng.

Tính “tự trọng” không phải tự nhiên mà có. Đó là kết quả của một quá
trình được giáo dục và tự tu dưỡng lâu dài của mỗi cá nhân. Rèn luyện,
tạo cho mình tính “tự trọng” và giữ vững đức tính ấy suốt cuộc đời quả
là cực khổ, nhưng để mất nó thì cực dễ. Người xưa đã đúc kết : “Mua danh
ba vạn, bán danh ba đồng”; “Kiếm củi ba năm thiêu một giờ” để nói đến
những trường hợp như vậy.

Ngạn ngữ Nga có câu : “Hãy giữ gìn chiếc áo từ khi còn mới. Hãy giữ gìn
danh dự từ khi còn trẻ trung”. Đó là lời khuyên bổ ích và thiết thực cho
tất cả những ai muốn trở thành con người chân chính.

Trong ba tính : “tự ti”, “tự phụ” và “tự trọng” thì chúng ta nên chọn
“tự trọng” vì đó là đức tính rất đáng quý. Nó giúp chúng ta phát triển
nhân cách, có ý chí và nghị lực vươn lên để thành công trong cuộc sống.
Xin các bạn hãy nhớ cho rằng mất tiền bạc hay mất một thứ gì đó có thể
kiếm lại được, chứ đánh mất lòng “tự trọng” thì người ta dễ dàng tha hóa
và sa vào vực thẳm tội lỗi. Gương xấu của những thanh thiếu niên hư
hỏng, của những cán bộ biến chất, tham nhũng mà báo chí và nhân dân lên
án đã chứng minh cho điều đó.